Het initiatief

Leiden, 3 oktober en universiteit

De Leidse Universiteit werd gesticht in februari 1575, kort na het Ontzet van de stad Leiden. De Prins van Oranje, Willem de Zwijger, beloonde de stad voor de standvastigheid van bestuur en burgers tijdens het beleg door de Spanjaarden door de eerste universiteit van noordelijk Nederland aan Leiden toe te kennen. Elk jaar nog wordt op 3 oktober het Ontzet herdacht en gevierd. Door deze historie is er een onverbrekelijke driehoeksrelatie tussen stad, universiteit en 3 oktober als symbooldatum voor de vrijheid van ons land. Niet toevallig werd ‘bolwerk van vrijheid’ (‘presidium libertatis’) de zinspreuk van de Leidse universiteit en was de Leidse stadssecretaris Jan van Hout een belangrijke universiteitsbestuurder van het eerste uur. De Leidse universiteit kan bogen op grote wetenschappelijke prestaties en beroemde namen in de loop van de vele eeuwen van haar bestaan. Samen met de Leidse beroemdheden uit kunst en literatuur en met de befaamde Leidse wollen stoffen hebben deze elementen gezicht gegeven aan de stad Leiden en haar historie. Dat alles leidt ertoe, dat er geen stad is waar zo veel en zo breed belangstelling is voor de geschiedenis, zowel van de stad als in algemene zin.

Vanuit de genoemde drieslag stad, universiteit en 3 oktober komt het initiatief voort tot stichting van een leerstoel over stadsgeschiedenis, in het bijzonder die van Leiden.

Waarom Magdalena Moons?

Magdalena Moons leefde van 1541 tot 1613. Na beleg en ontzet van Leiden ontstond haar rol als behoedster van de stad, omdat zij de Spaanse bevelhebber Francisco Valdès zou hebben overgehaald om Leiden niet aan te vallen. Zij kon dat doen, omdat Valdès verliefd op haar zou zijn geweest. Het doorsteken van dijken zorgde voor wassend water rondom de stad, waardoor de Spanjaarden uiteindelijk moesten vluchten. Zo werd Leiden ontzet zonder het terecht gevreesde krijgsgeweld van de belegeraars. De rol van Moons voor het ontzet van Leiden op 3 oktober 1574 is een onmisbaar en onverwoestbaar onderdeel van de Leidse stadsgeschiedenis geworden. Desondanks werd de betekenis van Magdalena in de 19^e eeuw na heftige discussie door de grote historici van die tijd afgedaan als mythe. Deze beoordeling heeft bij het grote publiek aan haar plaats in het hart van de ontzetgeschiedenis geen schade toegebracht. Het oordeel van vroegere historici over haar rol is inmiddels toe aan nieuwe toetsing nu recent bewijs is gevonden van het huwelijk tussen Magdalena Moons en haar Spaanse minnaar Don Francisco.